Απλές σκέψεις περί Σχολικής Ιστορίας και Επιστήμης της Ιστορίας

του Τάκη Λαϊνά

Επειδή, με αφορμή τον χθεσινό εορτασμό της 25 Μαρτίου, αρχίσαμε πάλι τις βαρύγδουπες ελληνοκεντρικές νεοπατριωτικές ανοησίες καλό θα είναι να έχουμε μερικά πράγματα στο μυαλό μας. Ότι άλλο η Δημόσια Ιστορία και άλλο Ιστορία. Η πρώτη διδάσκεται στα σχολεία δεν αποτελεί επιστήμη αλλά ένα απλό μάθημα. Σκοπός του είναι όχι η αποτύπωση και ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων, αλλά η διαμόρφωση ή καλύτερα η συντήρηση της εθνικής συνείδησης. Αναπαράγει συχνά πυκνά εθνικούς μύθους και είναι εργαλείο ( κατά το δοκούν και ανά περίπτωση) στο πολιτικό δυναμικό της χώρας.

Το κυριότερο είναι πως δεν την διδάσκουν  ιστορικοί, δηλαδή κάποιοι που κατέχουν το επιστημονικό αντικείμενο αλλά εκπαιδευτικοί διαφορών ειδικοτήτων που η μόνη σχέση τους με το αντικείμενο της  ιστορίας ως επιστήμης είναι η παιδαγωγική. Δάσκαλοι, Φιλόλογοι, Κοινωνιολόγοι,  ( Οι τελευταίοι έχουν πολύ πιο αυξημένη κριτική προσέγγιση λόγω της γνώσης ερευνητικής μεθοδολογίας).
 Μία άλλη παράμετρος της Δημόσιας ή Σχολικής Ιστορίας είναι πως απευθύνεται σε παιδιά οπότε εκ των πραγμάτων πρέπει να είναι στογγυλευμένη και όχι φορτωμένη  ( με πληροφορίες που αδυνατεί να αφομοιώσει το παιδί ή ο έφηβος) ή φορτισμένη ( με ερμηνείες που επίσης αδυνατεί να κατανοήσει λόγω μη ολοκληρωμένης γνωσιοθεωρητικής και ερμηνευτικής κατάρτισης). Παράδειγμα  Δεν μπορείς να πεις  στον δεκάχρονο ή έστω στον δεκαπεντάχρονο ότι κατά μία άποψη ο Μέγας Αλέξανδρος ενδεχομένως να ήταν bi γιατί η ομοφυλοφιλία ήταν διαδεδομένο και εντός της κρατούσας ηθικής της εποχής, φαινόμενο.
Για να καταλάβουμε την διαφορά και το πόσο σύνθετο είναι το θέμα ας αναρωτηθούμε εμείς οι ίδιο για το αν¨θα πρέπει στο σχολικό εγχειρίδιο να λέγεται πως την Μικρασιατική Καταστροφή την ξεκινήσαμε εμείς επιτιθέμενοι  πρώτοι  καίγοντας καταστρέφοντας και βιάζοντας?
Θα πρέπει να αναφέρεται πως  ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος  κατά τον Εθνικό Διχασμό παραχώρησε ως εγγύηση στους Γερμανούς ένα ολόκληρο στρατιωτικό τάγμα ?
Ότι από τους πρωτεργάτες του συντονισμού της υποχώρησης στο Μέτωπο της Αλβανίας ήταν ο Εβραίος το θρησκευσμα συνταγματάρχης Μορδεχάι Φραντζής, την ώρα που όλοι οι άλλοι ανώτατοι αξιωματικοί ήταν άφαντοι ?
Ότι όπως υπήρξε « αυτό που αποκαλούμε παιδομάζωμα» από τους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού άλλο τόσο υπήρξε παιδομάζωμα από την Πρόνοια της Βασίλισσας Φρειδερίκης και ότι όπως τα παιδιά των ανταρτών πήγαν στις ανατολικές χώρες όσα μαζεύτηκαν από την Πρόνοια πήγαν σε μεγάλο βαθμό στις ΗΠΑ;
¨Οτι φίλος και υποστηρικτής του Βενιζέλου ήταν ο Βασίλειος Ζαχάρωφ ο μεγαλύτερος έμπορος όπλων της εποχής επονομααζόμενος και ο Merchant of Death.
Οτι ο Αρης Βελουχιώτης εθεωρείτο Προδότης από το ΚΚΕ:
Και πολλά άλλα πλείστα παραδείγματα που δείχνουν πόσο σύνθετο είναι το πρόβλημα. Αν τα γνωρίζουν αυτά οι μαθητές θα αποκτήσουν κριτική σκέψη ή θα πέσουν πιο βαθειά στο Ολοι ίδιοι είναι;
Και πολλά άλλα πλείστα παραδείγματα
Η χρησιμότητα της Δημόσιας ή Σχολικής Ιστορίας αφορά και μόνο την διαμόρφωση και συντήρηση εθνικής συνείδησης κυρίως στα πρώτα χρόνια της γέννησης ενός κράτους και στην συνέχεια σε περιπτώσεις που διατρέχει κινδύνους. Σε καμιά περίπτωση όμως η Δημόσια Ιστορία ή Σχολική Ιστορία δεν αποτελεί επιστήμη της Ιστορίας. Αυτό πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε μιας και δια παντός. Μόνο έτσι θα σπάσουν στερεότυπα ταμπού γιατί αυτά είναι που συντηρούν στο μέτρο που τους αναλογούν  την εθνική διαίρεση από την στιγμή που η κάθε πλευρά διεκδικεί με κάθε τρόπο το αλάθητο.

Αναφέρω μερικά παραδείγματα ώστε να γίνω κατανοητός.
Δεν είναι κακό να λέμε πως κάποιοι από τους Έλληνες της Επανάστασης δεν μιλούσαν Ελληνικά γιατί ήταν αρβανίτες... Η κοινή γλώσσα στην έννοια της εθνικής συνείδησης αποτελεί μεν ισχυρότατο συνδετικό κρίκο δεν είναι όμως η μόνη παράμετρος. Ούτε η Θρησκεία. Σημασία στην προκειμένη περίπτωση αποκτά η έννοια Πατρίδα της οποίας τα μέλη που την απαρτίζουν έχουν κοινά συμφέροντα χώρου και εδάφους . Διοικητικά, ταξικά και Οικονομικά.  Θα πρέπει εδώ να κάνω μία παρατήρηση πως άλλο Εθνική συνείδηση και άλλο Πατριωτική Συνείδηση. Κλασσικό παράδειγμα Πατριωτικής Συνείδησης σήμερα οι ΗΠΑ, που αποτελούνται από πανσπερμία φυλών, θρησκευτικών δογμάτων και γλωσσών,  που ωστόσο έχουν μία και μοναδική Πατριωτική Συνείδηση. Της Αμερικανικής, παρ ότι οι Πολωνοί πολίτες της ανήκουν στο  Έθνος των Πολωνών, οι Ιρλανδοί στον ¨εθνος των Ιρλανδών και οι Έλληνες στο Έθνος των Ελλήνων.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το ότι για παράδειγμα είναι πως σε κανένα σχολικό εγχειρίδιο δεν θα βρούμε γεγονότα όπως το ότι η Τρίπολη έπεσε από γιουρούσι  όσων είχαν μείνει απέξω από την μοιρασιά των Τουρκικών θησαυρών προκειμένου οι Τούρκοι πασάδες να εγκαταλείψουν την Τρίπολη. Η ένα άλλο παράδειγμα είναι πως πουθενά σε σχολικό εγχειρίδιο δεν θα βρούμε πως ο Μιαούλης έκαψε τον ελληνικό στόλο για να μην πέσει στα χέρια της επίσημης Κυβέρνησης των Στερεοελλαδιτών. Αναφέρω αυτά τα παραδείγματα όχι για να μειώσω την αξία της συμβολής του Κολοκοτρώνη ή του Μιαούλη ( Αυτό αφορά την ιστορική έρευνα και ερμηνεία των γεγονότων) αλλά για να δείξω όπως είπα στην αρχή άλλο Δημόσια ή Σχολική Ιστορία και άλλο Ιστορία για τους λόγους που προαναφέραμε.
Μόνο με κριτική σκέψη και διάθεση, οι Πολίτες μιας χώρας μπορούν αφενός να κατανοήσουν την θέση της χώρας τους, στην τόσο κρίσιμη εποχή της παγκοσμιοποίησης, την θέση των γειτονικών χωρών τους, τις σχέσεις που θέλουν ή δεν θέλουν να έχουν μαζί τους και το κυριότερο να αναλύουν και να απορρίπτουν ή αποδέχονται τις στρατηγικές ή πολιτικές που προωθεί η εκάστοτε πολιτική ηγεσία της χώρας τους. Για να το πετύχουμε όμως αυτό, πρέπει οι πολίτες να είναι «Ανοιχτοί στην Γνώση» γιατί μόνο έτσι θα εξελίξουν μηχανισμούς κριτικής σκέψης. Γνωρίζοντας, Αναλύοντας, Αφομοιώνοντας δημιουργικά.
Ευτυχώς που η διαμόρφωση Εθνικής Συνείδησης ή Ταυτότητας στις ημέρες πλέον ανάγκη από μισαλλόδοξα δεκανίκια κενά περιεχομένου, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει πως δεν απειλείται ή δεν φθίνει. Το τελευταίο όμως συμβαίνει γιατί  το σύστημα της Παιδείας μας πάσχει καθώς κάνει το οτιδήποτε δυνατόν για να δημιουργήσει  πολίτες χωρίς αυτόβουλη κριτική σκέψη. Εδώ χάνονται μάχες και ενδεχομένως  να χαθεί και ο «Πόλεμος».