ΜΙΣΟ ΑΙΩΝΑ ΜΕΤΑ ΤΟ ΒΗΜΑ ΣΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ, ΨΑΧΝΟΥΜΕ ΒΗΜΑΤΙΣΜΟ ΣΤΗ ΓΗ
του Γιάννη Βασσιλακόπουλου
ΓΙΟΥΡΙ ΓΚΑΓΚΑΡΙΝ: Ο Φιλέλληνας κοσμοναύτης, ήρωας ή θύμα του έπους του;
Σήμερα είναι μια ιστορική μέρα για το ανθρώπινο γένος. Τόσο ιστορική, όσο και μελαγχολική. Διότι μπορεί η πρώτη βόλτα που έκανε άνθρωπος στο φεγγάρι, πριν ακριβώς μισόν αιώνα, στις 12 Απριλίου του 1961, να υπερφόρτωσε την "ματαιόδοξη" και αλαζονική ψευδαίσθηση του ανθρώπου ότι είναι το τελειότερο ον στη στρατόσφαιρα και ως εκ τούτης της ανωτερότητας, επικυρίαρχος του ορατού σύμπαντος, αλλά είναι στενόχωρο 50 χρόνια μετά από τα πρώτα βήματα στο φεγγάρι να διαπιστώνουμε πως το ανθρώπινο γένος δεν έχει βρει τον... βηματισμό του, στη γη.
Την αυγή της 12ης Απριλίου 1961 ο Γιούρι Αλεξέγεβιτς Γκαγκάριν, γιος ενός ξυλουργού από το Γκζατσκ της Ρωσίας, πραγματοποίησε τον πρώτο διαπλανητικό περίπατο της ανθρωπότητας. Σφραγισμένος στο λιλιπούτειο για τα δεδομένα της αεροδιαστημικής σκάφος του, το «Βοστόκ 1», ο 27χρονος σμηναγός εκτοξεύθηκε από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ προς το άπειρο. Οι ρώσοι επιστήμονες, αυτοί που σχεδίασαν (εκ του ασφαλούς) στο έδαφος την αποστολή του, του έδιναν πιθανότητες επιτυχίας 50%. Θα έγραφε ιστορία ή θα διαχεόταν ανηλεώς στο Διάστημα, άλλη μια ρανίδα αστρικού πλαγκτόν στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος. Και όμως το «Βοστόκ 1» μπήκε επιτυχώς σε τροχιά γύρω από τη Γη σε μια πτήση που διήρκεσε 129 αιώνια λεπτά. Ο ενδεδυμένος την πορτοκαλί στολή του κοσμοναύτη επιβάτης του πραγματοποίησε μια πλήρη περιφορά του ματαιόδοξου αυτού πλανήτη με μέγιστη ταχύτητα 28.968 χλμ. /ώρα και μέγιστο ύψος 301 χλμ. Στις 10.55 ακριβώς (ώρα Μόσχας) ο Γιούρι Γκαγκάριν προσγειώθηκε με αλεξίπτωτο σώος και αβλαβής σε ένα χωράφι 700 χλμ. νοτιοανατολικά της Μόσχας, μπροστά στα έκπληκτα μάτια μιας ρωσίδας χωρικής, της κόρης της και μιας αγελάδας.
Αυτό ήταν τον ιστορικό βήμα του ανθρώπου. Βουτηγμένο κι αυτό, όπως πολλά άλλα στην ματαιοδοξία της υπερισχύος, αλλά και test event του ψυχρού πολέμου, που πλέον αφορούσε και τα άστρα εκτός από την γη. Ο δε πρωταγωνιστής του, που έγινε δεκτός με τιμές ήρωα στη Μόσχα, αποδείχθηκε τόσο θνητός και τόσο γήινος, τόσο ευάλωτος και τόσο αναλώσιμος.
Ο Γιούρι Γκαγκάριν σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα, στις 27 Μαρτίου του 1968. Είχε επιλεχθεί να ηγηθεί της σοβιετικής αποστολής στο φεγγάρι, αλλά δεν πρόλαβε να επιστρέψει στο διάστημα. Ωστόσο με την ιστορική του πτήση άνοιξε το δρόμο για την κατάκτηση του διαστήματος. Σαν στο πρόσωπο του, ο Θεός να τιμώρησε ολόκληρη την ανθρωπότητα που τόλμησε να ξεπεράσει τα όρια της, πριν τακτοποιήσει τις, ακόμη, ατάκτως και αιματηρώς ειρημμένες γήινες υποθέσεις της.
Η απόλυτη επιτυχία της διαστημικής πτήσης ήταν φυσικό να συνοδευθεί από πολλές τιμές στο πρόσωπο του θρυλικού κοσμοναύτη εντός και εκτός ΕΣΣΔ. Αν εξαιρέσει κανείς το προγραμματισμένο ταξίδι του τον Μάρτιο του 1962 στα Ηνωμένα Έθνη, που ακυρώθηκε τελευταία στιγμή από το Πολίτμπυρο, ο Γκαγκάριν μετά τον γύρο της Γης στο Διάστημα επιχείρησε το ίδιο επί ξηράς, γενόμενος δεκτός από ηγέτες της εποχής μέσα σε παραλήρημα ενθουσιασμού εκατομμυρίων ανθρώπων που έσπευδαν να τον αντικρίσουν από κοντά. Αφού επισκέφθηκε πρώτα τη Βουλγαρία, μεταξύ 27ης Μαΐου και 7ης Αυγούστου 1961 επισκέφθηκε την Τσεχοσλοβακία, τη Φινλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισλανδία, την Κούβα, τη Βραζιλία, τον Καναδά και την Ουγγαρία. Ύστερα από ολιγόμηνη παραμονή στην Κριμαία, ο Γκαγκάριν ξεκίνησε νέα περιοδεία τον Νοέμβριο του 1961 σε Ασία και Αφρική. Επιστρέφοντας από τη Λιβερία επισκέφθηκε για δύο ημέρες πρώτα την Αθήνα και μετά την Κύπρο.
Η επίσκεψη στην Αθήνα
Παρά την κατ΄ ιδίαν συνάντησή του όμως με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή και την προσέλευση μελών της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης- όπως οι Αβέρωφ, Μακρής, Παπανδρέου, Βενιζέλος, Μαρκεζίνης, Πασαλίδης και Ευταξίας- στη δεξίωση της σοβιετικής πρεσβείας, το γεγονός ότι ο Γκαγκάριν που είχε γίνει δεκτός από τη βασίλισσα Ελισάβετ δεν έτυχε ανάλογης υποδοχής από τον αντιβασιλέα και διάδοχο Κωνσταντίνο υποχρέωσε τον τότε βουλευτή Ηλία Μπρεδήμα να καταθέσει επερώτηση στις 12 Φεβρουαρίου επικρίνοντας την ελληνική κυβέρνηση που «με την μικρόψυχον στάσιν της δεν έδωσε την χαράν εις τον νεαρόν Διάδοχον-Ολυμπιονίκην να σφίξη το χέρι του νεαρού επίσης πορθητού του Διαστήματος». Πράγματι η στάση της ελληνικής κυβέρνησης, που είχε οχυρωθεί πίσω από το γεγονός ότι ο Γκαγκάριν ήταν προσκεκλημένος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου και της ΕΔΑ και όχι της επίσημης κυβέρνησης της χώρας, ήταν διφορούμενη: από τη μια, επέβαλε σε όχι υψηλόβαθμους διπλωμάτες της Εθιμοτυπίας, τους Λ. Μαρκαντωνάτο, Ι. Τσαούση και Π. Παντερμαλή ως ξεναγό να ακολουθούν κατά πόδας τον Γκαγκάριν και τη συνοδεία του εκ 18 ανδρών προσφέροντας φιλοξενία δημοσία δαπάνη στα ξενοδοχεία «Κing George» και «Αμαλία» (ο ίδιος ο Γκαγκάριν διέμενε στην επί της οδού Ηρώδου του Αττικού κατοικία του σοβιετικού πρέσβη), γεύματα, αυτοκίνητα, μεταξύ των οποίων και μία Κάντιλακ με αναρτώμενη οροφή και κόκκινα δερμάτινα καθίσματα κλπ., καθώς και ατελή προσγείωση του «Ιλιούσιν 18» (Α Δ Πολιτική ΑΠ ΑΡ 417-22) που μετέφερε τον ρώσο κοσμοναύτη στη χώρα μας· και, από την άλλη, προσπαθούσε με κάθε μέσο να υποβαθμίσει την επίσκεψη. Χαρακτηριστικό ήταν το γεγονός ότι ο ίδιος ο τότε πρωθυπουργός υπεδέχθη στο πολιτικό του γραφείο- και όχι στο επίσημο, κυβερνητικό- τον ρώσο υψηλόβαθμο επισκέπτη. «Γιούρι, σώσε μας»
Το γεγονός όμως που πυροδότησε ένθεν και ένθεν τον Τύπο της εποχής ήταν τα γεγονότα μεταξύ Αστυνομίας και πλήθους 100.000 ατόμων που είχαν συγκεντρωθεί στην πλατεία Δημαρχείου για την ανακήρυξη ως επίτιμου δημότη Αθηναίων του Γκαγκάριν από τον τότε δήμαρχο Τσουκαλά, όπως και εκείνα στους Στύλους του Ολυμπίου Διός όπου συγκεντρωμένο ενθουσιώδες πλήθος προσπάθησε να ακινητοποιήσει την αυτοκινητοπομπή που οδηγούσε τον Γκαγκάριν στο κέντρο της Αθήνας φωνάζοντας «Γκαγκάριν, σώσε μας!» στα ρωσικά. Στις συμπλοκές εκείνες συνελήφθησαν αρκετοί, μεταξύ των οποίων και ως νεαρός φοιτητής της Νομικής ο δικηγόρος Αλέξανδρος Λυκουρέζος γιατί διαμαρτυρήθηκε για τον άγριο ξυλοδαρμό απλών πολιτών (ΑΠ 15735 Φ35/23, Διευθυντής Αστυνομίας Πόλεως Αθηνών Ε. Καραμπέτσος).
Χαρακτηριστικοί οι τίτλοι της «Πράβντα» (φύλλα 15ης και 23ης Φεβρουαρίου αντιστοίχως): «Σοβιετικός κοσμοναύτης εις χώραν Ικάρου» και «Στρατιώτης ειρήνης», όπου σε αντιδιαστολή με όσες τιμές είχαν προηγηθεί σε άλλες χώρες, οι συντάκτες τους καταδίκαζαν τα έκτροπα των Αθηνών και έκαναν λόγο για «θηριωδίες» της Αστυνομίας κατά των πολιτών: «Ενόμιζέ τις ότι όλη η πόλις είχεν εξέλθη προς συνάντησιν αυτού (ενν. του Γκαγκάριν) διά να εκφράση τον θαυμασμόν της δι΄ άθλον του και ειλικρινή αισθήματα φιλίας προς ΕΣΣΔ» (ΑΠ288 τηλεγράφημα από Μόσχα, πρέσβης Χριστόπουλος).
www.sansimera.gr
www.tovima.gr
Σήμερα είναι μια ιστορική μέρα για το ανθρώπινο γένος. Τόσο ιστορική, όσο και μελαγχολική. Διότι μπορεί η πρώτη βόλτα που έκανε άνθρωπος στο φεγγάρι, πριν ακριβώς μισόν αιώνα, στις 12 Απριλίου του 1961, να υπερφόρτωσε την "ματαιόδοξη" και αλαζονική ψευδαίσθηση του ανθρώπου ότι είναι το τελειότερο ον στη στρατόσφαιρα και ως εκ τούτης της ανωτερότητας, επικυρίαρχος του ορατού σύμπαντος, αλλά είναι στενόχωρο 50 χρόνια μετά από τα πρώτα βήματα στο φεγγάρι να διαπιστώνουμε πως το ανθρώπινο γένος δεν έχει βρει τον... βηματισμό του, στη γη.
Την αυγή της 12ης Απριλίου 1961 ο Γιούρι Αλεξέγεβιτς Γκαγκάριν, γιος ενός ξυλουργού από το Γκζατσκ της Ρωσίας, πραγματοποίησε τον πρώτο διαπλανητικό περίπατο της ανθρωπότητας. Σφραγισμένος στο λιλιπούτειο για τα δεδομένα της αεροδιαστημικής σκάφος του, το «Βοστόκ 1», ο 27χρονος σμηναγός εκτοξεύθηκε από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ προς το άπειρο. Οι ρώσοι επιστήμονες, αυτοί που σχεδίασαν (εκ του ασφαλούς) στο έδαφος την αποστολή του, του έδιναν πιθανότητες επιτυχίας 50%. Θα έγραφε ιστορία ή θα διαχεόταν ανηλεώς στο Διάστημα, άλλη μια ρανίδα αστρικού πλαγκτόν στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος. Και όμως το «Βοστόκ 1» μπήκε επιτυχώς σε τροχιά γύρω από τη Γη σε μια πτήση που διήρκεσε 129 αιώνια λεπτά. Ο ενδεδυμένος την πορτοκαλί στολή του κοσμοναύτη επιβάτης του πραγματοποίησε μια πλήρη περιφορά του ματαιόδοξου αυτού πλανήτη με μέγιστη ταχύτητα 28.968 χλμ. /ώρα και μέγιστο ύψος 301 χλμ. Στις 10.55 ακριβώς (ώρα Μόσχας) ο Γιούρι Γκαγκάριν προσγειώθηκε με αλεξίπτωτο σώος και αβλαβής σε ένα χωράφι 700 χλμ. νοτιοανατολικά της Μόσχας, μπροστά στα έκπληκτα μάτια μιας ρωσίδας χωρικής, της κόρης της και μιας αγελάδας.
Αυτό ήταν τον ιστορικό βήμα του ανθρώπου. Βουτηγμένο κι αυτό, όπως πολλά άλλα στην ματαιοδοξία της υπερισχύος, αλλά και test event του ψυχρού πολέμου, που πλέον αφορούσε και τα άστρα εκτός από την γη. Ο δε πρωταγωνιστής του, που έγινε δεκτός με τιμές ήρωα στη Μόσχα, αποδείχθηκε τόσο θνητός και τόσο γήινος, τόσο ευάλωτος και τόσο αναλώσιμος.
Ο Γιούρι Γκαγκάριν σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα, στις 27 Μαρτίου του 1968. Είχε επιλεχθεί να ηγηθεί της σοβιετικής αποστολής στο φεγγάρι, αλλά δεν πρόλαβε να επιστρέψει στο διάστημα. Ωστόσο με την ιστορική του πτήση άνοιξε το δρόμο για την κατάκτηση του διαστήματος. Σαν στο πρόσωπο του, ο Θεός να τιμώρησε ολόκληρη την ανθρωπότητα που τόλμησε να ξεπεράσει τα όρια της, πριν τακτοποιήσει τις, ακόμη, ατάκτως και αιματηρώς ειρημμένες γήινες υποθέσεις της.
Η απόλυτη επιτυχία της διαστημικής πτήσης ήταν φυσικό να συνοδευθεί από πολλές τιμές στο πρόσωπο του θρυλικού κοσμοναύτη εντός και εκτός ΕΣΣΔ. Αν εξαιρέσει κανείς το προγραμματισμένο ταξίδι του τον Μάρτιο του 1962 στα Ηνωμένα Έθνη, που ακυρώθηκε τελευταία στιγμή από το Πολίτμπυρο, ο Γκαγκάριν μετά τον γύρο της Γης στο Διάστημα επιχείρησε το ίδιο επί ξηράς, γενόμενος δεκτός από ηγέτες της εποχής μέσα σε παραλήρημα ενθουσιασμού εκατομμυρίων ανθρώπων που έσπευδαν να τον αντικρίσουν από κοντά. Αφού επισκέφθηκε πρώτα τη Βουλγαρία, μεταξύ 27ης Μαΐου και 7ης Αυγούστου 1961 επισκέφθηκε την Τσεχοσλοβακία, τη Φινλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισλανδία, την Κούβα, τη Βραζιλία, τον Καναδά και την Ουγγαρία. Ύστερα από ολιγόμηνη παραμονή στην Κριμαία, ο Γκαγκάριν ξεκίνησε νέα περιοδεία τον Νοέμβριο του 1961 σε Ασία και Αφρική. Επιστρέφοντας από τη Λιβερία επισκέφθηκε για δύο ημέρες πρώτα την Αθήνα και μετά την Κύπρο.
Η επίσκεψη στην Αθήνα
Παρά την κατ΄ ιδίαν συνάντησή του όμως με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή και την προσέλευση μελών της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης- όπως οι Αβέρωφ, Μακρής, Παπανδρέου, Βενιζέλος, Μαρκεζίνης, Πασαλίδης και Ευταξίας- στη δεξίωση της σοβιετικής πρεσβείας, το γεγονός ότι ο Γκαγκάριν που είχε γίνει δεκτός από τη βασίλισσα Ελισάβετ δεν έτυχε ανάλογης υποδοχής από τον αντιβασιλέα και διάδοχο Κωνσταντίνο υποχρέωσε τον τότε βουλευτή Ηλία Μπρεδήμα να καταθέσει επερώτηση στις 12 Φεβρουαρίου επικρίνοντας την ελληνική κυβέρνηση που «με την μικρόψυχον στάσιν της δεν έδωσε την χαράν εις τον νεαρόν Διάδοχον-Ολυμπιονίκην να σφίξη το χέρι του νεαρού επίσης πορθητού του Διαστήματος». Πράγματι η στάση της ελληνικής κυβέρνησης, που είχε οχυρωθεί πίσω από το γεγονός ότι ο Γκαγκάριν ήταν προσκεκλημένος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου και της ΕΔΑ και όχι της επίσημης κυβέρνησης της χώρας, ήταν διφορούμενη: από τη μια, επέβαλε σε όχι υψηλόβαθμους διπλωμάτες της Εθιμοτυπίας, τους Λ. Μαρκαντωνάτο, Ι. Τσαούση και Π. Παντερμαλή ως ξεναγό να ακολουθούν κατά πόδας τον Γκαγκάριν και τη συνοδεία του εκ 18 ανδρών προσφέροντας φιλοξενία δημοσία δαπάνη στα ξενοδοχεία «Κing George» και «Αμαλία» (ο ίδιος ο Γκαγκάριν διέμενε στην επί της οδού Ηρώδου του Αττικού κατοικία του σοβιετικού πρέσβη), γεύματα, αυτοκίνητα, μεταξύ των οποίων και μία Κάντιλακ με αναρτώμενη οροφή και κόκκινα δερμάτινα καθίσματα κλπ., καθώς και ατελή προσγείωση του «Ιλιούσιν 18» (Α Δ Πολιτική ΑΠ ΑΡ 417-22) που μετέφερε τον ρώσο κοσμοναύτη στη χώρα μας· και, από την άλλη, προσπαθούσε με κάθε μέσο να υποβαθμίσει την επίσκεψη. Χαρακτηριστικό ήταν το γεγονός ότι ο ίδιος ο τότε πρωθυπουργός υπεδέχθη στο πολιτικό του γραφείο- και όχι στο επίσημο, κυβερνητικό- τον ρώσο υψηλόβαθμο επισκέπτη. «Γιούρι, σώσε μας»
Το γεγονός όμως που πυροδότησε ένθεν και ένθεν τον Τύπο της εποχής ήταν τα γεγονότα μεταξύ Αστυνομίας και πλήθους 100.000 ατόμων που είχαν συγκεντρωθεί στην πλατεία Δημαρχείου για την ανακήρυξη ως επίτιμου δημότη Αθηναίων του Γκαγκάριν από τον τότε δήμαρχο Τσουκαλά, όπως και εκείνα στους Στύλους του Ολυμπίου Διός όπου συγκεντρωμένο ενθουσιώδες πλήθος προσπάθησε να ακινητοποιήσει την αυτοκινητοπομπή που οδηγούσε τον Γκαγκάριν στο κέντρο της Αθήνας φωνάζοντας «Γκαγκάριν, σώσε μας!» στα ρωσικά. Στις συμπλοκές εκείνες συνελήφθησαν αρκετοί, μεταξύ των οποίων και ως νεαρός φοιτητής της Νομικής ο δικηγόρος Αλέξανδρος Λυκουρέζος γιατί διαμαρτυρήθηκε για τον άγριο ξυλοδαρμό απλών πολιτών (ΑΠ 15735 Φ35/23, Διευθυντής Αστυνομίας Πόλεως Αθηνών Ε. Καραμπέτσος).
Χαρακτηριστικοί οι τίτλοι της «Πράβντα» (φύλλα 15ης και 23ης Φεβρουαρίου αντιστοίχως): «Σοβιετικός κοσμοναύτης εις χώραν Ικάρου» και «Στρατιώτης ειρήνης», όπου σε αντιδιαστολή με όσες τιμές είχαν προηγηθεί σε άλλες χώρες, οι συντάκτες τους καταδίκαζαν τα έκτροπα των Αθηνών και έκαναν λόγο για «θηριωδίες» της Αστυνομίας κατά των πολιτών: «Ενόμιζέ τις ότι όλη η πόλις είχεν εξέλθη προς συνάντησιν αυτού (ενν. του Γκαγκάριν) διά να εκφράση τον θαυμασμόν της δι΄ άθλον του και ειλικρινή αισθήματα φιλίας προς ΕΣΣΔ» (ΑΠ288 τηλεγράφημα από Μόσχα, πρέσβης Χριστόπουλος).
www.sansimera.gr
www.tovima.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου